DOTACJE

Uprzejmie informujemy, że w związku z trwającą rozbudową Muzeum wystawa dotycząca obozów pracy przymusowej od dnia 9 czerwca 2025 r. będzie niedostępna do odwołania. Dostępna będzie wystawa poświęcona obozowi karno-śledczemu w Żabikowie oraz teren poobozowy. Godziny otwarcia Muzeum pozostają bez zmian.

77. rocznica rozstrzelania gen. Henryka Kowalówki

29 maja, 2021

2 czerwca mija 77. rocznica rozstrzelania przez Niemców w obozie w Żabikowie komendanta Poznańskiego Okręgu Armii Krajowej gen. Henryka Kowalówki (ps. „Zrąb). W dniu 2 czerwca 1944 r. w Żabikowie wraz z gen. Henrykiem Kowalówką rozstrzelani zostali:

kpt. Zbigniew Krzekotowski (ps. „Michał”), szef Wydziału I sztabu Okręgu

ppor. Leon Piasecki (ps. „Wąs”), szef Wydziału Szkolenia i komendant obwodu AK Poznań-Łazarz

por. Donat Wyderkowski (ps. „Gert”), szef łączności operacyjnej Okręgu

Konrad Latanowicz (ps. „Adam”), szef Okręgowego Biura Informacji i Propagandy

7 czerwca 1944 r. Niemcy zamordowali w Żabikowie ppłk. Jana Kamińskiego (ps. „Franek”, „Rokita”) szefa Sztabu Okręgu Poznańskiego AK

Każdego roku na terenie byłego obozu karno- śledczego w Żabikowie odbywały się uroczystości upamiętniające zamordowanego gen. Henryka Kowalówki oraz innych żołnierzy Poznańskiego Okręgu AK, w których udział brali udział kombatanci, rodziny więźniów obozu w Żabikowie, przedstawiciele władz państwowych i samorządowych, duchowieństwa oraz młodzież szkolna. Uroczystości rozpoczynały się mszą świętą, która była odprawiana na terenie Miejsca Pamięci w Żabikowie a następnie podczas części patriotycznej obchodów odbywał się m.in Apel Poległych, a także składano wieńce i zapalano znicze pod Ścianą Śmierci. Uroczystości były hołdem zarówno gen. Henrykowi Kowalówce oraz żołnierzy Poznańskiego Okręgu Armii Krajowej jak i wszystkim Wielkopolanom, którzy w latach II wojny światowej cierpieli i ginęli w walce o wolność Ojczyzny. Wspominano również wielkopolskich konspiratorów z innych organizacji, scalonych z AK jak: Narodowa Organizacja Wojskowa, Polska Niepodległa, Wielkopolska Organizacja Powstańcza.

W ubiegłym roku ze względu na zagrożenie epidemiczne oraz wprowadzone środki bezpieczeństwa w tej bezprecedensowej sytuacji, uroczystość na terenie Miejsca Pamięci w Żabikowie nie miała charakteru masowego i zorganizowana została w zmienionej formie. Pod Ścianą Śmierci przedstawiciele władz Lubonia oraz Muzeum Martyrologicznego w Żabikowie oddali hołd pomordowanym żołnierzom wielkopolskiej konspiracji przez złożenie wiązanki kwiatów i zapalenie zniczy. Także i tegoroczna uroczystość, która odbędzie się 2 czerwca br. na terenie byłego niemieckiego obozu karno-śledczego w Żabikowie ze względu na sytuację pandemiczną będzie przebiegała w skromnej, kameralnej formie.

Szanowni Państwo,

zapraszamy do oddania osobistego hołdu pomordowanym i ofiarom obozu żabikowskiego. Teren miejsca pamięci otwarty jest każdego dnia do godz. 17.00. Odwiedzający są zobowiązani do przestrzegania „Regulaminu zwiedzania Muzeum i zasad wprowadzonych w związku z pandemią” (informacja dostępna na stronie internetowej Muzeum).

Biogramy:

Gen. Henryk Kowalówka urodził się 5 stycznia 1897 r. w Brzezince pod Wadowicami. W 1914 r. wstąpił jako ochotnik do Legionów Józefa Piłsudskiego i służył w I Brygadzie. W 1916 r. został wcielony do armii austriackiej, a następnie wysłany na front włoski, gdzie został ranny. Po powrocie do kraju związał się z Polska Organizacją Wojskową. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r. podczas której został ciężko ranny. Za odwagę i waleczność został awansowany do stopnia podporucznika i odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari. W 1939 r. został awansowany do stopnia podpułkownika. W czasie kampanii wrześniowej służył w 72 pułku piechoty. Uczestniczył w walkach granicznych na Górnym Śląsku. Brał udział także w nocnym uderzeniu na Tomaszów Lubelski. Unikając niewoli przedostał się do Kielc, a później do Krakowa. Był współzałożycielem konspiracyjnej Organizacji Orła Białego, organizował Okręg Śląski Związku Walki Zbrojnej (ZWZ), następnie został Komendantem Okręgu Poznańskiego Armii Krajowej (AK). Ze względów konspiracyjnych przyjmował różne pseudonimy takie jak „Kosiarz”, „Dziedzic”, „Profesor”, „Zrąb”. Jako tymczasową siedzibę Okręgu wybrał Ostrów Wielkopolski. Kierował akcją scaleniowa z Narodową Organizacją Wojskową (NOW) i Narodową Organizacją Bojową (NOB). Dzięki swojej energicznej pracy przyczynił się do rozbudowania struktur sztabowych i terytorialnych Okręgu Poznańskiego AK a także sieci wywiadowczej i Kedywu. Henryk Kowalówka przygotował także plan działań operacyjnych Okręgu Poznańskiego w obliczu działań powstańczych. Wielokrotnie przemierzał podległy mu teren by kontaktować się z inspektorami rejonowymi i komendantami obwodów. Aresztowany 22 stycznia 1944 r., był poddany brutalnemu śledztwu w siedzibie gestapo w Domu Żołnierza w Poznaniu. Rozstrzelany został 2 czerwca 1944 r. na terenie obozu karno-śledczego w Żabikowie. Pośmiertnie awansowany do stopnia generała brygady.

Ppłk Jan Kamiński urodził się 27 sierpnia 1912 r. w Ostrowie Wlkp. W 1928 r. wstąpił do Korpusu Kadetów w Rawiczu a w 1933 r. został skierowany do Szkoły Podchorążych Piechoty w Komorowie. W 1935 r. awansował do stopnia podporucznika. Uczestniczył w wojnie obronnej w 1939 r. biorąc udział w walkach pod Tomaszowem Mazowieckim. Tuż przed kapitulacją wyraził zamiar dalszej walki po przejściu do konspiracji. Wszedł w kontakt z Dowództwem Głównym Służby Zwycięstwu Polski (SZP) o złożył przysięgę organizacyjną. Tworzył w Wielkopolsce komórki Związku Walki Zbrojnej (ZWZ), głownie wśród pracowników kolejowych. Był przedstawicielem komendanta Okręgu Poznańskiego AK do utrzymywania kontaktów z Komendą Główna ZWZ. W grudniu 1941 r. prowadził szeroką akcje scalenia z ZWZ wielkopolskich organizacji konspiracyjnych. W 1942 r. włączył do Armii Krajowej (AK) ostrowskie ogniwa Organizacji Jedności Narodowej (OJN), kórnickie placówki Narodowej Organizacji Bojowej (NOB) oraz Wielkopolskiej Tajnej Organizacji Powstańców (WTOP). Podjął też rozmowy scaleniowe z Narodową Organizacja Wojskową (NOW), które w 1943 r. zostały zakończone sukcesem. W 1943 r. został awansowany do stopnia kapitana i przejął funkcję oficera zrzutowego, organizując akcję zrzutów lotniczych dla Okręgu Poznańskiego AK. Tego samego został także p.o. szefa sztabu Okręgu. Podczas swej pracy konspiracyjnej zmieniał wielokrotnie swoje pseudonimy: „Omega”, „Franek”, „Mały”, Rokita”, „Hartmann”, „Wawrzyniak” oraz nazwiska konspiracyjne: Jan Wawrzyniak, Leon Nowak, Jan Szczegłowski, Onufry Zawada, Franciszek Kubiak, Franciszek Walkiewicz. 15 października 1943 r. został aresztowany przez gestapo w Poznaniu przy ul. Górna Wilda. Osadzony w Żabikowie był poddany brutalnemu e siedzibie gestapo w Domu Żołnierza. W toku długotrwałego śledztwa nie przyznawał się do własnego nazwiska, pełnionych funkcji oraz tajemnic organizacyjnych AK. 7 czerwca 1944 r. został rozstrzelany na terenie obozu karno-śledczego w Żabikowie.