Nowa wystawa czasowa pt. „Powstańcy wielkopolscy w obozie w Żabikowie”

W 100. rocznicę wybuchu Powstania Wielkopolskiego Muzeum Martyrologiczne w Żabikowie przygotowało wystawę czasową pt. „Powstańcy wielkopolscy w obozie w Żabikowie”, która upamiętnia uczestników zrywu powstańczego Wielkopolan, osadzonych podczas II wojny w obozie karno-śledczym w Żabikowie. Autorami wystawy są pracownicy Muzeum: Jacek Nawrocik i Michał Maćkowiak.

Po zwycięskim zakończeniu Powstania Wielkopolskiego w 1919 r. jego uczestnicy czynnie zaangażowali się w pracę na rzecz odbudowy państwa polskiego. Wielu z powstańców walczyło w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r. Powstańcy wspierali rozwój życia społecznego i politycznego aktywnie włączali się w życie lokalnych społeczności angażując się m.in. w patriotyczne wychowanie młodzieży. Trzecia Rzesza, która określała Wielkopolskę jako „zrabowane ziemie” będące pod „tymczasowym polskim zarządem”, traktowała powstańców wielkopolskich jako „osoby wrogo nastawione do Niemiec”. Po wkroczeniu Niemców do Wielkopolski we wrześniu 1939 r. powstańcy wielkopolscy padali ofiarą działalności grupy operacyjnej Einsatzgruppe VI, a po utworzeniu przez Trzecią Rzeszę okręgu Rzeszy Kraj Warty, aresztowani byli w ramach akcji eksterminacyjnych skierowanych przeciwko wielkopolskim elitom. Powstańców, którzy uniknęli aresztowania na początku okupacji niemieckiej, podjęli się ponownej walki konspiracyjnej o wolną Wielkopolskę. Działali w strukturach konspiracyjnych związanych z Armią Krajowa ale także w organizacjach narodowych. Aresztowani przez gestapo za działalność konspiracyjną powstańcy osadzani byli w obozie karno-śledczym w Żabikowie, gdzie doświadczali okrucieństwa życia „za drutami”. Poddawano ich brutalnemu śledztwu w siedzibie gestapo w Poznaniu w byłym Domu Żołnierza. W Żabikowie powstańcy ginęli w egzekucjach lub z powodu okrucieństwa oprawców obozowych. Cześć deportowana została do obozów koncentracyjnych. Na podstawie dotychczasowych badań prowadzonych przez Muzeum Martyrologiczne w Żabikowie ustalono, że w obozie w Żabikowie uwięzionych było ok. 50 powstańców wielkopolskich. Jednak liczba osadzonych może obejmować większą grupę, tj. osób nie ujętych w ewidencji więźniów.

Nowa wystawa czasowa przedstawia m.in. kalendarium wydarzeń powstańczych w latach 1918–1919, represje wobec powstańców wielkopolskich na początku okupacji niemieckiej i okoliczności ich osadzenia w obozie w Żabikowie. Kolejna część zawiera noty biograficzne osadzonych w Żabikowie powstańców oraz biogramy kilku z nich najbardziej znanych. W przygotowaniu ekspozycji wykorzystano materiały znajdujące się w zasobach Muzeum Martyrologicznego w Żabikowie, Archiwum Państwowego w Poznaniu, Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości oraz w dyspozycji Lubuskiego Urzędu Celno-Skarbowego w Gorzowie Wielkopolskim.

Wystawa czasowa pt. „Powstańcy wielkopolscy w obozie w Żabikowie” dostępna jest dla osób zwiedzających siedzibę Muzeum Martyrologicznym w Żabikowie od grudnia 2018 do maja 2019.