Matuś najukochańsza! I znowu Dobry Bóg pozwala mi napisać parę słów do Ciebie. Cieszę się z tego niezmiernie – bo mogę pisać tak po swojemu serdecznie i swobodnie. Nigdy nie wyobrażałam sobie, że w moich warunkach podróż może mijać tak miło. Dzisiaj w południe wyjechałam z Gdańska do Szczecina. W tej chwili jestem w Lauenburgu [Lęborku – przyp. R.W.] – postój dłuższy więc piszę całą parą. Jesteśmy tak uradowane i szczęśliwe bo na każdym kroku odczuwamy Opiekę Bożą – wszędzie ludzie dobrzy uczynni i wyrozumiali – kontrast z P-em [Poggenburgiem, niem. nazwa Żabikowa – przyp. R.W.] ogromny poprostu inny świat. Duchowo odpoczywam i nabieram nowych sił. Również mój żołądeczek mile uśmiecha się. Codziennie od chwili wyjazdu dostaję pajdy chleba z masłem i kiszkę. Dzisiaj jadłam po raz pierwszy „końską” – z wielkim humorem i uśmiechem połykałyśmy ten raritas [zapewne pod wpływem niem. Rarität – przyp. R. W.]. Nieźle smakowało. Obiady też bardzo urozmaicone – grochówka, kapuśniak, krupnik z kiełbasą – czyż to nie wspaniałe? Mam pełny woreczek żeru wszelkiego. W nocy będziemy w Szczecinie i tam przydzielą nas do odpowiedniego lagru. Naszym miejscem przeznaczenia – Ravensbrück. Prawdopodobnie dostaniesz zawiadomienie o moim pobycie tam i o tym, że można mi wysyłać paczki i to jedną w miesiącu. Otóż dotyczy do jednego nadawcy; można wysłać więcej paczek tylko z innym nadawcą – Są to tylko moje przypuszczenia – ale może jest w tym coś prawdy. Idź Mamuś koniecznie do fotografii, bo będziesz mi mogła przesłać ją. Tam dokąd jadę jest zupełnie dobrze – mieszkanie w budynku – praca lekka w kuchni, albo w szwalni. Dostanę na miesiąc 30 RM i będę mogła kupić sobie rozmaite rzeczy w kantynie. Pracy nie boję się i chętnie wszystko wypełnię, więc przypuszczam, że nie będzie mi źle. O ile dostaniesz list ode mnie odpisz proszę zaraz – i dotrzymuj wszelkich terminów bo mogłyby listy przepaść. Ilość listów jest podobno nieograniczoną tylko od jednego nadawcy raz na miesiąc. Zresztą potwierdzę to jeszcze urzędowo.

PS. Rzeczy mam wszystkie przy sobie – tylko dosyć zniszczone zwłaszcza bielizna, ale tam na miejscu dostaniemy wszystko lagrowe, żałuję bardzo ale koc został w P. [Poznaniu – przyp. R.W.] niestety nie udało mi się zabrać. Ale co tam – wszystko kupi się jesz[cze]

Bawimy się w tej chwili doskonale – śpiewamy pełną piersią – Leci piosenka za piosenką Gaudeamus – Podkóweczki me i wszystko to co znasz i lubisz. Raduję się tym momentem – oddycham pełną piersią. Mam myśli tak rozstrzelone to i list mój taki bezładny – ale chcę się wszystkim z Tobą podzielić Matuś, abyś naprawdę poznała – w jakim dobrym nastroju jestem. Jest teraz godzina 18⁰⁰ deszcz pada – pociąg stoi w Stolpie [Słupsku – przyp. R.W.] –  Wszystkie dziewczynki piszą – Teraz Matuś muszę już kończyć, zalepić kopertę i wysłać list, a do tego potrzeba dużo sprytu. A więc Matuś jeszcze raz bądź zdrowa trzymaj się dzielnie i czekaj mego powrotu.

Twoja Oleńka

PS. Podobno na miejscu dowiem się jak długo zostanę tam – przypuszczam że pewnie w najgorszym razie do końca wojny. Ola. Ale nic się nie bój się

Hanyś moja kochana! Tak żywo stoisz mi przed oczyma. Co teraz porabiasz, gdzie pracujesz. Dopisz do listu do mnie parę słów, zupełnie bez obawy. Bądź zawsze dzielną dziewczynką, żebym za powrotem mogła odnaleźć moją dawną Haneczkę, ale z wyrobionym charakterem, która wiern[i]e słowu dotrzymała wszystkiego. Pracuj nad sobą z ze wszystkich sił staraj się nadrobić to czego Cię złe warunki pozbawiły. Pamiętaj o Ninie –

Ninuś malutka – Bądź zawsze grzeczna, pilna, ucz się dobrze – bądź słoneczkiem Mamusi Haniu – w dniu Twojej Patronki jestem myślami z Tobą – będę się modlić o szczęście i  błogosławieństwo Dla Ciebie, Cipciu[1] życzę wszystkiego dobrego, za wszystko dziękuję – Do rychłego zobaczenia. Ola   

[1] Kurczaczku.

Mamusiu najukochańsza!                                                                                21.6.44

Wczoraj wieczorem przyjechaliśmy godz. 10⁰⁰ [do – przyp. R. W.] Torunia – Jestem w takim Durchgangslagrze[1] i czekam na dalszy transport. Jest mi bardzo dobrze – po prostu oddycham po lagrze [poz?? – dalej nieczytelne] – widziałam znowu pola, lasy, kwiaty – jestem oczarowana światem i dziękuję Bogu za te wszystkie cuda. Jestem wzruszona dobrocią Boga, który pozwolił mi razem z wszystkimi koleżankami iść na nową wielką przygodę! Jestem taka pogodna i wesoła – jak dawno już. W drodze dostajemy lepsze jedzenie – każdy opiekuje się nami jak może – Ludzie są dobrzy. Dlatego tak ufam, że i Tobie Matuś nie będzie źle i ciężko – Znajdziesz pomoc i radę. 

[1] Niem. – obóz przejściowy.

Kochana Trudko

Dziękuję Tobie za pamięć, bluzę, koszulę i onuce otrzymałem, chleb też dostaje jest to troszeczkę mało bo po tej chorobie jestem zupełnie słaby tak że dzisiaj zostałem w lagrze i szedłem do lekarza. Truduchna Kochana przysyłaj co możesz  lantroty[1] chleba i możliwie żeby wszystko było pożywne cukru w kostkach miodu i co tylko możesz byle dużo ostatnio chleb ze serem bardzo mi smakował ale było mało no i postaraj się o coś słodkiego, gdy mnie niema jeden dzień przy pracy to jestem na drugi a może też już niedługo wyjdę tylko choć się często pytać na gestapo kiedy wyjdę zmartwiło mnie tylko że niemam ubrania co te moje co mnie zabrali całe zniszczone tak że jestem zupełnie nago może będziesz mogła o coś się postarać bo jak wyjdę to niemam co wziąć na siebie Truduchna tylko mocno staraj się o jedzenie dla mnie abym przyszedł do siebie i pisz do mnie co dzień bo to jedyna moja uciecha przyśli kalesony i szal. Truduchna a tak co u Ciebie słuchać z rodziny dopomaga kto Tobie? Więc jeszcze raz przysyłaj co możesz i duże palenie też bibułki zapałki szpickę[2] i co tylko możesz abym te parę dni wytrzymał i o ile możesz przychodzić do mnie często. Módł się dużo o szybkie zwolnienie a Bóg prośby wysłucha pisać często nie mogę z a za to Ty pisz do mnie na tym kończe.

Dowidzenia szybkiego zobaczenia

Twój kochający Cię brat

                                                                                                          Zbychu

[1] W gwarze poznańskiej:  landroty – placki pieczone bezpośrednio na piecu kuchennym.

[2]  Szpicka, szpycka - cygarniczka; z niem. (Zigaretten)spitze.

Posen 30 X. 44

Kochana Truduchno

Parę dni żeśmy do pracy nie jeździli bo u nas w lagrze wybuchła zaraźliwa choroba, przez te parę dni to tak osłabłem że na nogach utrzymać się nie mogę Truduchna kochana może już tylko parę dni posiedze i wyjdę na wolność, ale przez te parę dni dopomódz mi co możesz i to jaknajwięcej, abym przetrzymał i przyszedł trochę do siebie. Truduchna taki apetyt mam na słodkie bo to jest bardzo pożywne i co tylko możesz byle jaknajwięcej no i tabaczki, bibułki, zapałki i szpickę[1]. Truduchno Kochana a jak Tobie się powodzi, tylko nie martw się dużo, a raczej módł się o szybkie moje zwolnienie, a napewno Bóg modlitwy wysłucha. Truduchna ja tak dużo pisać nie mogę bo nie mam okazji i boję się bo to jest wielka kara za to, ale Ty do mnie pisz często i o wszystkiem. Truduchna dostałaś ten list od Twej koleżanki z DWM[2]. Ja tam napisałem adres tego Pana co pod nim pracuje, tam się wszystkiego dowiesz i tam wszystko codzień możesz zanieś wieczorem, bo Mundek czasem nie może mnie znaleźć a szkoda opuścić każdy dzień, a do tego Pana możesz pewnie nosić i przynajmniej codzień dostanę do rąk. Truduchna przyślij pod spód ciepłą koszulę starą kalesony, szal i łaty do nóg bo pończochy całe się podarły adres tego Pana podaje jeszcze raz Tobie

Leon Olszak
Posen
Strzelecka 7 m 13

Moja Kochana Truduchno staraj się o mnie jak tylko możesz i przysyłaj jaknajwięcej do jedzenia i co tylko możesz obojętnie co tylko dużo a ja Tobie się za to odwdzięcze. Truduchna Moja Kochana zamów msze św. na intencję zwolnienia, i przychodź często przed fabrykę tylko że my kończymy o 4¹⁵ o 4³⁰-4⁴⁵ jedziemy do lagru a ja chciałbym Cię codzień widzieć. A[….] widzenia

Kochający Cię brat

Zbychu          

[1]  Szpicka, szpycka - cygarniczka; z niem. (Zigaretten)spitze.

[2] Deutsche Waffen und Munitionsfabriken