- START
- Wstęp
- Ofensywa wiślańsko-odrzańska
- Ewakuacja Niemców z Kraju Warty
- Ucieczka Niemców z Poznania i Wielkopolski
- Likwidacja więzienia Radogoszcz w Łodzi
- Wymordowanie ostatnich więźniów w Chełmnie
- Egzekucje więźniów obozu w Żabikowie w styczniu 1945 r.
- Likwidacja obozu żabikowskiego
- Ewakuacja kolejowa więźniów obozu
- Ewakuacja piesza
- Obóz koncentracyjny Sachsenhausen
- Ewakuacja więzienia przy ul. Młyńskiej
- Egzekucja w dniu 22 stycznia 1945 r.
- Wizja lokalna
- Pogrzeb ofiar
- Bibliografia
Obóz koncentracyjny Sachsenhausen
Do Sachsenhausen w pieszej kolumnie dotarło według wykazu 208 więźniów. Zostali w nim ujęci wyłącznie mężczyźni, wśród których było 144 Polaków, 6 Rosjan, 1 Holender, 2 bezpaństwowców, 1 Litwin, 3 Luksemburczyków, 7 Volksdeutschów i 44 obywateli Rzeszy. Kobiety-więźniarki polityczne już następnego dnia przewiezione zostały transportem kolejowym z Sachsenhausen do Ravensbrück. Dlatego też nie zostały w tym wykazie ujęte.
Relacja byłej więźniarki Zofii Skirmunt-Młokosiewicz na temat ewakuacji obozu z Żabikowa do Sachsenhausen[1]
Wreszcie po dwu tygodniach wędrówki dotarliśmy do Oranienburga w stanie opłakanym, częściowo bosi. Przez długą godzinę staliśmy w mrozie czekając aż nas wpuszczą na odpoczynek. Zostaliśmy ulokowani w Waschrumie [właśc. Waschraum „umywalnia” – przyp. R.W.], zdawało się nam, że to raj na ziemi. Pierwszy raz od tylu dni mogliśmy się umyć ciepłą wodą. Więźniowie Oranienburga przynieśli ciepłą zupę, a potem sanitariusze zaczęli opatrywać zbiedzone więźniarki, większość miała nogi poodmrażane, ropa pod paznokciami, zabieg był bolesny, za żywca były odrywane. Serdeczne słowo, troskliwa opieka wpływała kojąco na nas wszystkich.
Wobec ogólnego wycieńczenia i odmrożonych nóg władze obozu zadecydowały przewiezienie kobiet koleją do Ravensbrück. […] Szlak naszej tragicznej wędrówki wiódł m.in. przez Buk, Nowy Tomyśl, […] Frankfurt nad Odrą, Oranienburg.
Fotografie przedstawiające Miejsce Pamięci na terenie byłego obozu koncentracyjnego Sachsenhausen (Gedenstätte und Museum Sachsenhausen) w Oranienburgu, do którego deportowano więźniów obozu w Żabikowie, ewakuowanych w styczniu 1945 r. drogą kolejową i w marszu śmierci. Fot. Jacek Nawrocik, 2019 r.
[1] AMMŻ, sygn. L/360.