Kalendarium powstania wielkopolskiego
Pierwszy okres walk powstańczych:
27 grudnia 1918 – 8 stycznia 1919 r.
26 grudnia 1918 r.
Przyjazd Ignacego Jana Paderewskiego do Poznania. Paderewski zatrzymuje się w hotelu Bazar. Jego przyjazd wywołuje ogromne poruszenie wśród Polaków, którzy organizują manifestację patriotyczną.
27 grudnia 1918 r.
Po południu w Poznaniu wybuchają walki. Pierwsze strzały padają przy Prezydium Policji i Bazarze, a pierwszą ofiarą wśród powstańców jest Franciszek Ratajczak. Dowództwo nad oddziałami powstańczymi Komisariat Naczelnej Rady Ludowej powierza mjr. Stanisławowi Taczakowi.
28–29 grudnia 1918 r.
Powstańcy odnoszą pierwsze sukcesy w walce o Poznań. Opanowali między innymi Cytadelę, redutę Grollmanna, arsenał przy Wielkich Garbarach. Na prowincji oddziały powstańcze zajęły między innymi takie miejscowości, jak Kórnik, Grodzisk, Kłecko, Witkowo, Wielichowo.
30–31 grudnia 1918 r.
Powstańcy zdobywają koszary 6. pułku grenadierów w Poznaniu. Wyzwolone zostają Ostrów Wielkopolski, Oborniki, Kościan, a także Śrem, Wągrowiec i Wronki. Oddziały powstańcze z Gniezna podejmują ofensywę w kierunku Kujaw.
1–5 stycznia 1919 r.
Powstańcy zdobyli w tych dniach Jarocin, Nakło, Mogilno, Strzelno, Krotoszyn, Kruszwicę, Nowy Tomyśl, Czarnków, Miejską Górką, Jutrosin, Rawicz, Wolsztyn.
6–9 stycznia 1919 r.
Zakończenie walk o Poznań. Powstańcy zajmują lotnisko na Ławicy oraz halę zeppelinów. Walki o Chodzież i Czarnków kończą się sukcesem powstańców. Działania powstańcze wykraczają poza granice wielkopolski, dochodzi do starć zbrojnych pod Czerskiem i Kościerzyną na Pomorzu.
Drugi okres walk powstańczych:
8–15 stycznia 1919 r.
10–11 stycznia 1919 r.
Władzę cywilną i wojskową na obszarach zajętych przez powstańców obejmuje Komisariat Naczelnej Rady Ludowej, który polonizuje administrację terenową. Naczelna Rada Ludowa przekazuje dowództwo nad Powstaniem gen. Józefowi Dowbór-Muśnickiemu. Oddziały powstańcze toczą boje w południowej Wielkopolsce, m.in. w rejonie Leszna, Rydzyny i Kąkolewa. Na północy zdobywają Żnin, Łabiszyn i Złotniki. Polscy lotnicy dokonują nalotu na lotnisko we Frankfurcie nad Odrą.
12–13 stycznia 1919 r.
Powstańcy toczą walki w rejonie Leszna i Lipna, jednak tracą Szamocin.
Trzeci okres walk powstańczych:
16 stycznia – 16 lutego 1919 r.
Drugi dowódca Powstania Wielkopolskiego gen. Józef Dowbór-Muśnicki (1867–1937), naczelny dowódca Armii Wielkopolskiej. Fot. z okresu Powstania Wielkopolskiego.
16–17 stycznia 1919 r.
W tym okresie formuje się Armia Wielkopolska dowodzona przez gen. J. Dowbór-Muśnickiego. Naczelna Rada Ludowa ogłasza powszechny pobór do armii powstańczej. Oddziały powstańcze toczą zażarte walki z oddziałami niemieckiego Grenzschutzu w rejonach Międzychodu.
22–25 stycznia
Powstańcy przeciwstawiają się kontrofensywie niemieckiej. Na północy Wielkopolski Niemcy zajęli Potulice, natomiast na froncie południowym powstańcy odnieśli sukces pod Robczyskiem koło Leszna, obronili Miejską Górkę oraz zajęli Kargowę i Babimost.
26 stycznia 1919
Żołnierze Armii Wielkopolskiej wraz z gen. J. Dowbór-Muśnickim składają uroczystą przysięgę na placu Wolności w Poznaniu. Rotę przysięgi ustaliła Naczelna Rada Ludowa.
27 stycznia – 12 lutego 1919 r.
Armia niemiecka kontynuuje kontrofensywę przeciw Powstaniu Wielkopolskiemu. Powstańcy odpierają atak niemiecki w rejonie Bydgoszczy oraz Nakła, Niemcy zajmują Chodzież i Margonin. Toczą się walki się o Rynarzewo i Szubin. Powstańcze siły odnoszą zwycięstwo pod Kcynią. Na froncie południowym przystępują do walk o Rawicz, które jednak nie kończą się powodzeniem. Ciężkie boje toczą się także o Kolno. Niemcy zajmują Kargowę i Babimost, zostają zatrzymani przez powstańców pod Kopanicą.
14 lutego 1919 r.
Niemcy przenoszą siedzibę naczelnego dowództwa do Kołobrzegu, co świadczy o planach ofensywnych przeciwko Wielkopolsce.
Rozejm i pokój:
16 lutego 1919 r. – 8 marca 1920 r.
16 lutego 1919 r.
W Trewirze przedłużono rozejm Niemiec z państwami ententy. Obejmował on również front wielkopolski. Armia powstańcza została uznana za wojsko sprzymierzone.
Luty 1919 r.
Pomimo zawartego w Trewirze rozejmu, powstańcy nadal toczą boje nad Notecią i pod Nową Wsią Zbąską oraz w rejonie Rynarzewa, gdzie zdobywają niemiecki pociąg pancerny. Do starć zbrojnych dochodzi także pod Margoninem, Bydgoszczą, Chodzieżą, Nakłem, Kępnem, Krotoszynem, Ostrzeszowem. Gen. J. Dowbór-Muśnicki rozbudowuje Armię Wielkopolską. Komisariat Naczelnej Rady Ludowej kontynuuje polonizację administracji na zajętych obszarach.
30 maja 1919 r.
Oddziały Straży Ludowej zostają przekształcone w Obronę Krajową.
6–18 czerwca 1919 r.
Powstańcy toczą walki pod Rynarzewem i pod Bydgoszczą.
Pierwszy dowódca Powstania Wielkopolskiego gen. Stanisław Taczak (1874–1960). Po prawej: Antoni Niwiński, późniejszy wielkopolski konspirator, więzień obozu w Żabikowie. Lata 30. XX w.
10–17 stycznia 1919 r.
W życie wszedł traktat wersalski, na mocy którego armia powstańcza miała przejąć Pomorze oraz te miejscowości Wielkopolski, które do tej pory pozostawały w rękach niemieckich, np. Leszno i Rawicz. Dowództwo frontu wielkopolskiego wydało rozkaz do rozpoczęcia przejmowania zajmowanych dotąd przez Niemców terytoriów.
28 czerwca 1919 r.
W Wersalu zostaje podpisany traktat pokojowy, w wyniku którego do Polski powróciła prawie cała Wielkopolska. Zbrojny zryw Wielkopolan zakończył się sukcesem. Pomimo ustaleń traktatowych dochodziło do incydentów zbrojnych sprowokowanych przez Niemców.
8 marca 1920 r.
Likwidacja frontu wielkopolskiego – koniec Powstania Wielkopolskiego. Wielkopolska po okresie zaborów staje się integralną częścią odrodzonego państwa polskiego.
