W dniu 14 czerwca 2020r. przypada Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Niemieckich Nazistowskich Obozów Koncentracyjnych i Obozów Zagłady. Święto to zostało uchwalone przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 8 czerwca 2006 r. Upamiętnia pierwszy masowy transport więźniów politycznych w 1940 r. do KL Auschwitz. Do obozu skierowano wówczas grupę 728 więźniów z niemieckiego więzienia w Tarnowie. Corocznie obchodzona tego dnia rocznica skłania do refleksji i wspomnień o tych Polakach, którzy zginęli w niemieckich obozach koncentracyjnych i obozach zagłady. Niech pamięć o nich pozostanie wciąż żywa.
W 76. rocznicę rozstrzelania gen. Henryka Kowalówki, dowódcy Poznańskiego Okręgu Armii Krajowej i Jego Żołnierzy na terenie byłego obozu karno-śledczego w Żabikowie zostały złożone kwiaty przez Dyrekcję oraz pracowników Muzeum. Więcej o tragicznych wydarzeniach z 2 czerwca 1944 roku możecie Państwo przeczytać w artykule.
Gen. Henryk Kowalówka W dniu 2 czerwca b.r. mija 76. rocznica rozstrzelania komendanta Okręgu Poznańskiego Armii Krajowej gen. Henryka Kowalówki (ps. „Zrąb) oraz jego żołnierzy, którzy zginęli w egzekucji (2 czerwca 1944 r.) na terenie obozu karno-śledczego w Żabikowie. Pamięć o nich pozostaje wciąż żywa m.in. dzięki odbywającym się od kilkunastu lat uroczystościom organizowanym na terenie byłego niemieckiego obozu karno-śledczego w Żabikowie. Uroczystości w dniu 2 czerwca w sposób symboliczny upamiętniają także innych zamordowanych członków wielkopolskiej konspiracji. Każdego roku w obchodach udział brali kombatanci, rodziny więźniów obozu w Żabikowie, przedstawiciele władz państwowych i samorządowych oraz młodzież szkolna. Corocznie upamiętniane wydarzenia skłaniają do refleksji i przemyśleń, wspomnień o tych ludziach, którzy odważnie i dzielnie służyli Ojczyźnie w potrzebie, płacąc za to najwyższą cenę ‒ własne życie. W ubiegłych latach obchody składały się z dwóch elementów: mszy świętej w przestrzeni upamiętnionej ‒ na terenie miejsca pamięci w Żabikowie oraz uroczystości patriotycznej będącej hołdem złożonym żołnierzom Armii Krajowej oraz organizacji z nią scalonych jak: Narodowa Organizacja Wojskowa, Wielkopolska Organizacja Powstańcza, Polska Niepodległa.Tegoroczna uroczystość ze względu na zagrożenie epidemiczne oraz wprowadzone środki bezpieczeństwa w tej bezprecedensowej sytuacji zorganizowana została w zmienionej formie. Nie będzie to uroczystość o charakterze masowym. Obchody dostosowane zostały do ograniczeń wynikających z pandemią Covid-19. W dniu 2 czerwca 2020 r. o godz. 12.00 zostaną złożone wiązanki kwiatów pod „Ścianą Śmierci” na terenie byłego niemieckiego obozu karno-śledczego w Żabikowie. Szanowni Państwo, zapraszamy do oddania osobistego hołdu pomordowanym i ofiarom obozu żabikowskiego. Teren miejsca pamięci otwarty jest każdego dnia do godz. 17.00. Odwiedzający są zobowiązani do przestrzegania „Regulaminu zwiedzania Muzeum i zasad wprowadzonych w związku z pandemią” (informacja dostępna na stronie internetowej Muzeum). Biogram Gen. Henryk Kowalówka urodził się 5 stycznia 1897 r. w Brzezince pod Wadowicami. W 1914 r. wstąpił jako ochotnik do Legionów Józefa Piłsudskiego i służył w I Brygadzie. W 1916 r. został wcielony do armii austriackiej a następnie wysłany na front włoski, gdzie został ranny. Po powrocie do kraju związał się z Polska Organizacją Wojskową. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r. podczas której został ciężko ranny. Za odwagę i waleczność został awansowany do stopnia podporucznika i odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari. W 1939 r. został awansowany do stopnia podpułkownika. W czasie kampanii wrześniowej służył w 72 pułku piechoty. Uczestniczył w walkach granicznych na Górnym Śląsku. Brał udział także w nocnym uderzeniu na Tomaszów Lubelski. Unikając niewoli przedostał się do Kielc, a później do Krakowa. Był współzałożycielem konspiracyjnej Organizacji Orła Białego, organizował Okręg Śląski Związku Walki Zbrojnej (ZWZ), następnie został Komendantem Okręgu Poznańskiego Armii Krajowej (AK). Ze względów konspiracyjnych przyjmował różne pseudonimy takie jak „Kosiarz”, „Dziedzic”, „Profesor”, „Zrąb”. Jako tymczasową siedzibę Okręgu wybrał Ostrów Wielkopolski. Kierował akcją scaleniowa z Narodową Organizacją Wojskową (NOW) i Narodową Organizacją Bojową (NOB). Dzięki swojej energicznej pracy przyczynił się do rozbudowania struktur sztabowych i terytorialnych Okręgu Poznańskiego AK a także sieci wywiadowczej i Kedywu. Henryk Kowalówka przygotował także plan działań operacyjnych Okręgu Poznańskiego w obliczu działań powstańczych. Wielokrotnie przemierzał podległy mu teren by kontaktować się z inspektorami rejonowymi i komendantami obwodów. Aresztowany 22 stycznia 1944 r., był poddany brutalnemu śledztwu w siedzibie gestapo w Domu Żołnierza w Poznaniu. Rozstrzelany został 2 czerwca 1944 r. na terenie obozu karno-śledczego w Żabikowie. Pośmiertnie awansowany do stopnia generała brygady. W dniu 2 czerwca 1944 r. o godz. 19.00 zostali rozstrzelani:kpt. Zbigniew Krzekotowski (ps. ‘Michał”), szef Wydziału I sztabu okręgu, ppor. Leon Piasecki (ps. „Wąs”), szef Wydziału Szkolenia i komendant obwodu AK Poznań-Łazarz, por. Donat Wyderkowski (ps. „Gert”), szef łączności operacyjnej okręgu, Konrad Latanowicz (ps. „Adam”), szef Okręgowego Biura Informacji i Propagandy.W dniu 7 czerwca 1944 r. o godz. 19.00 został rozstrzelany: ppłk Jan Kamiński (ps. „Franek”, „Rokita”), szef sztabu poznańskiego okręgu AK.
Zwiedzający są zobowiązani do przestrzegania „Regulaminu zwiedzania Muzeum oraz poniższych zasad wprowadzonych w związku z pandemią”. Wszelkie informacje dotyczące funkcjonowania Muzeum znajdują się na stronie internetowej Muzeum (www.zabikowo.eu).
Miło nam poinformować, że w 2020 r. Muzeum otrzymało następujące dofinansowania ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury, uzyskanych z dopłat ustanowionych w grach objętych monopolem państwa zgodnie z art.80 ust.1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych w programie: Groby i cmentarze wojenne w kraju na realizację zadania inwestycyjnego pt. Renowacja cmentarza ofiar zagłady Kulmhof w lesie rzuchowskim Etap I dofinansowanie MKiDN 300 000,00 wkład własny 227 000,00 na realizację zadania inwestycyjnego pt. Renowacja cmentarza ofiar zagłady Kulmhof w lesie rzuchowskim Etap II dofinansowanie MKiDN 300 000,00 wkład własny 152 500,00 w programie: Miejsca Pamięci i trwałe upamiętnienia w kraju na realizację zadania bieżącego pt. Realizacja wystawy stałej w Muzeum Martyrologicznym w Żabikowie – działania edukacyjne dofinansowanie MKiDN 19 411,00 wkład własny 27 094,00 W ramach zadania zaplanowano: realizację projektu dla nauczycieli pt. „[Nie]pamięć miejsc pamięci”. Partnerem przedsięwzięcia będzie Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Poznaniu; Opracowanie tek edukacyjnych „Sytuacja ludności żydowskiej w Kraju Warty” z serii „Z Archiwum Muzeów w Chełmnie nad Nerem i w Żabikowie”, t. III. na realizację zadania inwestycyjnego pt. Realizacja wystawy stałej w Muzeum Martyrologicznym w Żabikowie – działania inwestycyjne dofinansowanie MKiDN 150 050,00 wkład własny 85 000,00 W ramach zadania zaplanowano nową aranżację wystawy stałej w łączniku pawilonu muzealnego w Żabikowie pt. „Obozy pracy przymusowej dla Żydów w latach 1941‒1943. Reichsautobahnlager”.
Szanowni Państwo, Drodzy Nauczyciele, Z powodów epidemii COVID-19 i przejściem na zdalne nauczanie przypominamy, że w zakładce Edukacja (przejdź») możecie Państwo pobrać materiały, którymi możecie urozmaicić lekcje historii on-line z uczniami. Temat lekcji Wielkopolanie w obozie karno-śledczym w Żabikowie przybliży uczniom w interesujący sposób historię okupacji w Wielkopolsce i losy więźniów osadzonych w obozie żabikowskim. Scenariusz lekcji wzbogacony jest materiałem ikonograficznym i relacjami świadków okupacyjnych wydarzeń. Zachęcamy do zapoznania się z materiałem!
W dniu 23 stycznia 2020 r. w Muzeum Martyrologicznym w Żabikowie odbyły się warsztaty historyczno-artystyczne „Ocalić od zapomnienia”.
W styczniu br. Muzeum Martyrologiczne w Żabikowie upamiętniło więźniów pomordowanych w 1945 r. podczas likwidacji i ewakuacji obozu karno-śledczego w Żabikowie. Hołd pomordowanym więźniom przy Ścianie śmierci na terenie byłego obozu złożyli Burmistrz Miasta Luboń Małgorzata Machalska, młodzież szkolna z Liceum Plastycznego im. Piotra Potworowskiego w Poznaniu, Liceum Ogólnokształcącego nr 5 w Poznaniu i Szkoły Podstawowej nr 1 w Luboniu oraz pracownicy Muzeum. Dla uczniów odbyły się lekcje muzealne przybliżające martyrologię więźniów Żabikowa w okresie likwidacji i ewakuacji obozu. W ramach obchodów tragicznych wydarzeń z 1945 r. na cmentarzu parafialnym w Luboniu, złożono kwiaty i zapalono znicze na mogile zbiorowej w której spoczywa 33 Polaków, więźniów obozu w Działdowie na Mazurach, zamordowanych przez Niemców 22 stycznia 1945 r, a także żołnierze Armii Krajowej z Inspektoratów Rejonowych Leszno i Środa Wlkp., rozstrzelani w styczniu 1945 r. przed likwidacją obozu. W Łomnicy koło Zbąszynia oddano hołd 17 więźniom, rozstrzelanym 24 stycznia 1945 r. w czasie marszu ewakuacyjnego. Muzeum Martyrologiczne w Żabikowie od początku swojego istnienia prowadzi aktywną działalność zmierzającą do upowszechnienia wiedzy na temat tragicznych wydarzeń związanych z likwidacją i ewakuacja obozu w Żabikowie zarówno wśród mieszkańców Lubonia i Poznania jak i młodzieży szkolnej z wielkopolskich szkół.
W styczniu 2020 r. mija 75. rocznica tragicznych wydarzeń związanych z likwidacją Więzienia Policji Bezpieczeństwa i Wychowawczego Obozu Pracy w Żabikowie, podczas okupacji noszącego oficjalną nazwę Polizeigefängnis der Sicherheitspolizei und Arbeitserziehungslager in Posen-Lenzigen. Obóz funkcjonował do 19 stycznia 1945 r., kiedy to zarządzono jego ewakuację w głąb Trzeciej Rzeszy. Przed nadejściem wojsk radzieckich niemiecka załoga obozu rozstrzelała więźniów politycznych i chorych, niezdolnych do ewakuacji. Zwłoki zamordowanych spalono w obrębie baraku zwolnień i przyjęć (Abganszelle). Ewakuacja pozostałych przy życiu więźniów rozpoczęła się w nocy 20 stycznia 1945 r. Pierwszą grupę więźniów przetransportowano koleją ze stacji w Luboniu do Kl Sachsenhausen, pozostałych skierowano pieszo do tego samego obozu. Kolumna marszowa wyruszyła ulicą Kotowo do skrzyżowania z ulicą Głogowską. Dalej trasa wiodła przez Stęszew i Rybojedzko. W godzinach południowych kolumna dotarła do majątku w Jeziorkach, gdzie w zabudowaniach gospodarczych tamtejszego dworu zatrzymano się na pierwszy nocleg. Nad ranem 21 stycznia 1945 r. wyruszono w dalszą drogę. Trasa wiodła w kierunku miejscowości Buk. Ewakuacja więźniów odbywała się strasznych warunkach. Doskwierał im głód, panował silny mróz, a otrzymane odzienie nie chroniło ich przed zmianą zimowych warunków atmosferycznych. Więźniowie każdego dnia pokonywali od 30 do 40 km. Wielokrotnie kierowano ich drogami mniej uczęszczanymi. Tych, którzy zatrzymywali się, odstawali od kolumny, bądź też usiłowali zbiec rozstrzeliwano. W ciągu drugiego dnia marszu więźniowie dotarli do Nowego Tomyśla, gdzie przypuszczalnie miał miejsce następny postój. Dalej trasa ewakuacji wiodła przez Sękowo, Jastrzębsko, Łomnicę, do której doszli późnym wieczorem 23 stycznia 1945 r. Nocleg wyznaczono w zabudowaniach gospodarczych majątku Łomnica. Podczas postojów więźniowie niejednokrotnie podejmowali próby ucieczek. Kilku więźniom szczęśliwie udało się zbiec w okolicach Buku i w Łomnicy. W dniu 24 stycznia 1945 r. w okolicach wsi Łomnica rozstrzelano grupę 17 więźniów. Kolumna marszowa została skierowana drogą w kierunku Zbąszynia, gdzie zwolnionych zostało około 100 kobiet (więźniarek karnych). Dalej trasa marszu przebiegała przez Torzym, Kunowice w kierunku Frankfurtu nad Odrą. Jeden z zaplanowanych noclegów wyznaczono w opustoszałych barakach wychowawczego obozu pracy w Świecku (Arbeitserziehungslager Oderblick in Schwetig). Więźniów tego obozu już wcześniej ewakuowano do Sachsenhausen. Przez Frankfurt kolumna ewakuacyjna przeszła bocznymi i wyludnionymi ulicami miasta. Mijali miejscowości: Müncheberg, Stausberg, Bernau, Frohnau. W czasie marszu, co jakiś czas słychać było alarmy przeciwlotnicze. Brutalność i nerwowość załogi sięgała zenitu. Przy pomocy batów i kolb karabinów eskortujący narzucali tempo marszu. W wyniku dużego zmęczenia i wyczerpania więźniów dzienne przemarsze stawały się coraz krótsze, pokonywali oni odcinki 10 – 15 km. Dowództwo zdecydowało się nawet na nocny marsz. Ewakuowani dotarli do obrzeży Berlina, gdzie na nocleg przydzielono dwa pomieszczenia szkolne. Ostatecznie do obozu koncentracyjnego Sachsenhausen, w dniu 4 lutego 1945 r. po dwutygodniowym marszu doszło 208 więźniów. 75. rocznica rozstrzelania 33 więźniów, pochodzących z okolic Makowa Mazowieckiego na cmentarzu parafialnym w Żabikowie 75 lat temu, w dniu 22 stycznia 1945 r., już po likwidacji i ewakuacji obozu karno-śledczego na cmentarzu w Żabikowie dokonano egzekucji 33 Polaków pochodzących z okolic Makowa Mazowieckiego. Zbrodnia dokonana została przez nieustalony oddział SS, który eskortował więźniów z więzienia w Działdowie (niem. Soldau). Grupę tę w bliżej nieznanych okolicznościach skierowano drogą kolejową przez Toruń, Inowrocław, Gniezno do Poznania. Na dworcu głównym w Poznaniu zostali oni odłączeni od transportu i prztransportowani samochodem ciężarowym na teren obozu żabikowskiego. W związku z tym, że więzienie już nie funkcjonowało skazańców skierowano na cmentarz w Żabikowie, gdzie zostali rozstrzelani. Na podstawie znalezionych podczas prac ekshumacyjnych prowadzonych w dniach 28‒29 maja 1945 r. dokumentów, notatek oraz przedmiotów osobistych ustalono tożsamość 17 ofiar: Józef Lenda, pochodził ze wsi Ryki Jan Skrobecki, ze wsi Ryki Stanisław Wąsowicz, z Krasnosielca Piotr Krajewski, z Krasnosielca Stanisław Stachelek, z Turośli Wasil Kriwuszyn, w Dniepropietrowsku Hubert Głębica, z Krasnosielca Branisław Kaczorek, z Krasnosielca Mieczysław Grabowski, ze wsi Pienice Paweł Buda Hieronim Kaczyński, z Krasnosielca Władysław Chrzanowski, ze wsi Pienice Mieczysław Bratkiewicz, z Sielca Albin Fabisiak, z Krasnosielca Dominik Pawłowski, z Sielca Stefan Zakrzewski, w Kobylinku Bolesław Fęski, z Krasnosielca
W 2019 r. Muzeum Martyrologiczne w Żabikowie przekazało do Pracowni Restauracji Książki Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu 45 obiektów, znajdujących się w zbiorach Muzeum, celem wykonania ich całkowitej konserwacji.
