
Historia Miny i Jakuba to przejmująca opowieść o ludzkiej sile, odwadze i determinacji w obliczu niewyobrażalnych przeciwności. Poznali się oni w ruinach powojennej Polski, przeszli przez piekło Holokaustu i przetrwali dziewięć obozów koncentracyjnych, w tym Płaszów i Auschwitz – symbole totalitarnego terroru XX wieku. Po wojnie Mina i Jakub, pozbawieni rodziny, domu i dobytku, stawiali czoła trudnościom odbudowy życia w komunistycznej Polsce. Mimo traumy i przeciwności losu stworzyli rodzinę, która stała się fundamentem ich nowej egzystencji. W latach sześćdziesiątych emigrowali do Australii, poszukując wolności i lepszego życia dla siebie i swoich dzieci. W nowym kraju, daleko od ojczystych stron, zbudowali na nowo swoje życie, pokazując, że miłość i wytrwałość mogą pokonać nawet największe cierpienie. Ich dziedzictwo zostało zgłębione przez córki, Adelę i Fredę, które badały życie swoich rodziców oraz ich wpływ na kolejne pokolenia. Historia Miny i Jakuba jest świadectwem siły ducha ludzkiego oraz potężnym przypomnieniem o konieczności zachowania pamięci o przeszłości, aby zrozumieć teraźniejszość i budować lepszą przyszłość.

15 stycznia 2025 roku odbyły się obchody 80. rocznicy ewakuacji i likwidacji obozu karno-śledczego w Żabikowie. Wydarzenie rozpoczęto złożeniem kwiatów na zbiorowej mogile na żabikowskim cmentarzu. W Katolickiej Szkole Podstawowej nr 6 w Luboniu zorganizowano sesję historyczną, w której uczestniczyli przedstawiciele władz, instytucji, kombatanci, młodzież oraz rodziny byłych więźniów. Prelekcje wygłosili: Dodatkowo zaprezentowano książkę Zbigniewa Cofty pt. „Paciorki pamięci. Ks. Czesław Cofta – droga do męczeństwa”. Dalsza część uroczystości odbyła się na terenie byłego obozu w Żabikowie. Dr Anna Ziółkowska, Dyrektor Muzeum Martyrologicznego, przypomniała o wspólnej odpowiedzialności za pamięć historyczną. Przemówienia wygłosili również I Wicewojewoda Wielkopolski – Karolina Fabiś-Szulc oraz Burmistrz Lubonia – Małgorzata Machalska, która podkreśliła rolę młodego pokolenia w zachowywaniu pamięci o przeszłości. Podczas wydarzenia odczytano także listy od Marszałka Województwa Wielkopolskiego – Marka Woźniaka oraz Przewodniczącej Sejmiku Województwa Wielkopolskiego – Tatiany Sokołowskiej, w których wyrażono szacunek dla ofiar obozu oraz wagę pielęgnowania pamięci o tragicznej historii. Kulminacyjnym punktem obchodów były Apel Pamięci, salwa honorowa oraz złożenie kwiatów i zapalenie zniczy pod Ścianą Śmierci. Uroczystość odbyła się przy asyście honorowej 31. Bazy Lotnictwa Taktycznego Poznań-Krzesiny. Dziękujemy wszystkim za udział w tym ważnym wydarzeniu. Obchody objęli patronatem Marszałek Województwa Wielkopolskiego i Burmistrz Miasta Lubonia.

14 stycznia Galeria Biblioteki Miejskiej w Luboniu zapełniła się mieszkańcami Lubonia i okolic, a to za sprawą spektaklu „Ja i nie ja…”, wydarzenia towarzyszącego obchodom 80. rocznicy ewakuacji i likwidacji obozu karno-śledczego w Żabikowie. Młodzi adepci sztuki aktorskiej z grupy teatralnej COKOLWiEK, działającej przy Zespole Szkół im. Kryptologów Poznańskich w Luboniu pod opieką Aleksandry Kołcz i Przemysława Walkowiaka, zaprezentowali poruszające interpretacje poezji obozowej. Publiczność miała okazję usłyszeć utwory powstałe w czasie niemieckiej okupacji w Forcie VII, Żabikowie oraz w obozach Auschwitz-Birkenau, Mauthausen, Sachsenhausen i Ravensbrück. Spektakl głęboko poruszył widzów. Pełne emocji i ekspresji widowisko sprawiło, że wielu uczestników tego wydarzenia uroniło łzę i oddało się głębokiej refleksji. Dziękujemy wszystkim, którzy wzięli udział w tym wyjątkowym wieczorze. Szczególne podziękowania kierujemy do grupy teatralnej COKOLWiEK za ich wzruszający występ, który na długo pozostanie w naszej pamięci.

Publikacja ta stanowi upamiętnienie ofiar tragicznego marszu śmierci, jaki w styczniu 1945 r. przebyli więźniowie niemieckiego obozu karno-śledczego w Żabikowie. W opracowaniu podjęto próbę rekonstrukcji wydarzeń poprzedzających i ściśle opisujących moment likwidacji obozu oraz ewakuacji więźniów do KL Sachsenhausen. Na podstawie wspomnień byłych więźniów wytyczona została trasa, którą ewakuowano ich w głąb Rzeszy. Opisujemy warunki, w jakich przebiegała ewakuacja, przedstawiamy losy więźniów. W odróżnieniu od wielu wcześniejszych opracowań przedstawiających funkcjonowanie niemieckiego obozu karno-śledczego w Żabikowie, niniejsza praca zawiera pierwszy pełny opis ostatnich dni funkcjonowania miejsca eksterminacji i zbrodni popełnionych przez załogę obozu. (Jacek Nawrocik, Renata Wełniak, Jadę na śmierć. Polaku, odeślij to do rodziny, Żabikowo 2025. Wydanie II, poprawione i uzupełnione)

W dniach 19‒20 stycznia 2025 r. mija 80. rocznica ewakuacji i likwidacji niemieckiego obozu karno-śledczego w Żabikowie. Główne obchody zaplanowane zostały na 15 stycznia 2025 r. Ze względu na szczególny charakter uroczystości motywem przewodnim tych obchodów będzie hasło „Pamięć pokoleń”. W ramach wydarzenia o godzinie 10:00 odbędzie się sesja historyczna w Katolickiej Szkole Podstawowej im. ks. Franciszka Blachnickiego nr 6 w Luboniu. Druga część uroczystości zaplanowana na godz. 11:30 odbędzie się na terenie byłego niemieckiego obozu karno-śledczego w Żabikowie, podczas której oddamy hołd ofiarom poprzez Apel Pamięci i złożenie wiązanek kwiatów pod Ścianą Śmierci. W ramach obchodów zaplanowaliśmy również szereg wydarzeń towarzyszących. 10 stycznia 2025 (piątek) godzina 17:00 – wykład „Marsz Śmierci. Z Żabikowa do Sachsenhausen”, Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Nowym Tomyślu 14 stycznia 2025 (wtorek) godzina 18:00 – „Ja i nie ja…” Wieczór poezji obozowej, Biblioteka Miejska w Luboniu Podczas tego poruszającego wydarzenia aktorzy z grupy teatralnej COKOLWiEK, działającej przy Zespole Szkół im. Kryptologów Poznańskich w Luboniu zaprezentują utwory poetyckie stworzone w dwóch niemieckich obozach w Poznaniu – Forcie VII i w Żabikowie – oraz wiersze pisane w obozach, do których deportowani byli mieszkańcy Kraju Warty (Auschwitz, Ravensbrück, Sachsenhausen). 16 stycznia 2025 (czwartek) – godzina 13:00 – wykład „Marsz Śmierci. Z Żabikowa do Sachsenhausen” w ramach obchodów 80. rocznicy Marszu Śmierci, Szkoła Podstawowa im. Powstańców Wielkopolskich w Łomnicy – godzina 17:00 – wykład „Marsz Śmierci. Z Żabikowa do Sachsenhausen”, Biblioteka Publiczna w Zbąszyniu4 lutego 2025 (wtorek) godzina 17:00 – wykład „Marsz Śmierci. Z Żabikowa do Sachsenhausen”, Szkoła Podstawowa im. Powstańców Wielkopolskich w Miedzichowie 6 luty 2025 (czwartek) godzina 18:00 – wykład „Marsz Śmierci. Z Żabikowa do Sachsenhausen”, Sala Miejska w Buku 11 luty 2025 (wtorek) godzina 17:00 – wykład „Marsz Śmierci. Z Żabikowa do Sachsenhausen”, Biblioteka Miejska Miasta i Gminy w Słubicach Serdecznie zapraszamy do udziału obchodach.

Zapraszamy uczniów klas VII i VIII szkół podstawowych oraz uczniów klas ponadpodstawowych na cykl warsztatów dotyczących sztuki tworzonej przez osadzonych w obozach. Podczas cyklu spotkań uczestnicy zajęć zapoznają się z formami twórczości obozowej, dowiedzą się, z czego i jak tworzono oraz jaka była motywacja więźniów do działania. Warsztaty odbywać się będą przez trzy dni, a każdego dnia skupimy się na innym aspekcie: 28 stycznia, godzina 11:00 – Kto i co?Uczestnicy poznają rozmaite formy twórczości obozowej, a następnie sami wykonają pracę symbolizującą wybraną dziedzinę sztuki. 29 stycznia, godzina 11:00 – Jak i z czego?Uczestnicy spotkania poznają techniki i materiały dostępne w warunkach osadzenia, a następnie sami wykonają prace z wykorzystaniem nieoczywistych materiałów. 30 stycznia, godzina 11:00 – Po co?Uczestnicy zajęć dowiedzą się, w jakim celu tworzona była sztuka obozowa, jakie miała znaczenie w życiu obozowym, a następnie wykonają zakładki do książek . Wstęp na zajęcia jest bezpłatny.Obowiązują zapisy. Nie ma konieczności uczestniczenia we wszystkich spotkaniach – można zapisać się na wybrany dzień.Rezerwacji miejsca należy dokonać: Serdecznie zapraszamy!

„Po raz pierwszy znalazłam się w żabikowskim obozie w sierpniu 1943 roku. Przedtem trzymano mnie kilka dni w Forcie VII. Otrzymałam wówczas karę stosunkowo łagodna – trzy tygodnie obozu za samowolne opuszczenie stanowiska pracy.” Fragment wspomnień Józefy Kaczmarek. Historia Fortu VII i obozu w Żabikowie splatają się ze sobą. Oba miejsca pełniły funkcję Więzienia Policji Bezpieczeństwa w Poznaniu. Pierwszy swoje funkcjonowanie rozpoczął obóz na Forcie. Gdy w 1943 roku obiekt forteczny przekazano na potrzeby Wehrmachtu, obóz przeniesiono do Żabikowa. Przez pewien czas oba działały równolegle, a ostatni komendant na Forcie VII był pierwszym komendantem w Żabikowie. Teraz losy tych dwóch miejsc znów łączą się ze sobą. Od 1 stycznia 2025 roku, na podstawie Uchwały nr VI/134/24 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 28 października 2024 r. w „Sprawie podziału Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości” Fort VII – Muzeum Martyrologii Wielkopolan stało się oddziałem Muzeum Martyrologicznego w Żabikowie. W uzasadnieniu Uchwały Samorządu Województwa Wielkopolskiego czytamy, że „działanie to podyktowane jest potrzebą skupienia wątków martyrologicznych w ramach jednej instytucji kultury, która posiada już oddział pn. Muzeum byłego niemieckiego Obozu Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem. Dołączenie do tej struktury poznańskiego Muzeum Martyrologii Wielkopolan niewątpliwie uzupełni zakres działania tej instytucji, tym samym przyczyni się do zwiększenia jej potencjału, a przede wszystkim pozwoli na większą efektywności opieki nad wielkopolskimi miejscami pamięci oraz upamiętniania zdarzeń związanych z byłymi niemieckimi obozami zagłady”.

Upamiętniając 80. rocznicę ewakuacji i likwidacji niemieckiego obozu karno-śledczego w Żabikowie zapraszamy do obejrzenia wyjątkowej wystawy poświęconej tym tragicznym wydarzeniom. Ekspozycja ta w sposób chronologiczny przedstawia wydarzenia od momentu ofensywy Armii Czerwonej w styczniu 1945 r., aż do powojennych ekshumacji i oględzin terenów poobozowych i uroczystego pogrzebu ofiar 8 kwietnia 1945 r. Opisuje także dramatyczne wydarzenia ze stycznia 1945 r., jak masakra dokonana podczas likwidacji więzienia Radogoszcz w Łodzi, wymordowanie ostatnich więźniów niemieckiego obozu zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem, ewakuację więzienia przy ul. Młyńskiej w Poznaniu oraz rozstrzelanie 22 stycznia 1945 r. na cmentarzu w Żabikowie grupy 33. Polaków, wśród których byli mieszkańcy Krasnosielca na Mazowszu. Ekspozycja została przygotowana z myślą o wszystkich, którzy chcą lepiej zrozumieć dramatyczne wydarzenia końca wojny oraz upamiętnić ofiary niemieckich represji. Wykorzystując zarówno materiały archiwalne, jak i współczesne techniki wizualne, wystawa porusza i skłania do refleksji nad znaczeniem pamięci historycznej. Kuratorzy wystawy: Renata Wełniak, Jacek Nawrocik Wybór archiwaliów: Renata Wełniak, Jacek Nawrocik Projekt plastyczny: dr hab. Jarosław Janas, prof. UO Konsultacja merytoryczna: dr Anna Ziółkowska Redakcja językowa: Anna Nowotnik Materiały archiwalne, fotografie ze zbiorów: Muzeum Martyrologicznego w Żabikowie Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi Zapraszamy do odwiedzenia wystawy na terenie Muzeum Martyrologicznego w Żabikowie, gdzie historia staje się żywą lekcją dla kolejnych pokoleń.