Wstęp

W czasie II wojny światowej Wielkopolanie doświadczyli dotkliwych represji ze strony Niemców; ginęli w masowych egzekucjach, innych wysiedlano, wielu straciło życie w więzieniach i obozach. Tym, którym dane było przetrwać, „świat za drutami” – obraz obozu – na zawsze pozostał w pamięci jako miejsce niespotykanego terroru, upodlenia i pozbawienia godności ludzkiej. W szeroko rozbudowanym systemie okupacyjnego więziennictwa areszty i obozy przez cały okres ich funkcjonowania służyły działaniom eksterminacyjnym. Dopełnieniem tragedii osadzonych tam więźniów były ewakuacje w styczniu 1945 r., w wyniku których tysiące z nich poniosły śmierć.

W związku ze zbliżaniem się frontu przeprowadzona została ewakuacja niemieckiej ludności cywilnej oraz hitlerowskich urzędów administracji i aparatu policyjnego z Kraju Warty. Dotyczyło to także wszystkich więzień i obozów znajdujących się na tym obszarze. Niejednokrotnie wydarzenia te miały dramatyczny przebieg, dlatego też w ramach niniejszej wystawy przedstawiamy likwidację więzienia Radogoszcz w Łodzi, obozu zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem, a także ewakuację więzienia przy ul. Młyńskiej w Poznaniu. Ukazujemy sytuację wojenną w styczniu 1945 r. w Kraju Warty oraz wydarzenia związane z ostatnim okresem funkcjonowania obozu karno-śledczego w Żabikowie. Na podstawie wspomnień byłych więźniów wytyczona została trasa, którą ewakuowano ich w głąb Rzeszy. Opisujemy warunki, w jakich przebiegała ewakuacja oraz przedstawiamy losy więźniów.